Captagon, fenethylline hidroklorür etken maddesini içeren sentetik bir amfetamin türevi uyarıcıdır. İlk olarak 1960'larda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), narkolepsi ve depresyon tedavisinde kullanılmış olsa da, bağımlılık yapıcı potansiyeli ve yan etkileri nedeniyle çoğu ülkede yasaklanmıştır. Günümüzde özellikle Orta Doğu'da yasa dışı olarak üretilmekte ve tüketilmektedir. Bölgedeki çatışmalarla da bağlantılı olarak "cihatçı hapı" olarak da adlandırılmaktadır.
Captagon, 1961 yılında Alman ilaç şirketi Degussa Pharma Gruppe tarafından üretildi. Amacı, amfetaminlerin yan etkilerini azaltarak daha kontrollü bir tedavi sağlamaktı. Ancak, kısa sürede bağımlılık yapıcı özelliklerinin fark edilmesi üzerine birçok ülkede kullanımı kısıtlandı ve nihayetinde 1980'lerde yasaklandı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da 1986 yılında yasaklı maddeler listesine alındı.
Captagon'un etken maddesi olan fenethylline, amfetamin ve teofilin moleküllerinin birleşimidir. Vücutta metabolize edildiğinde amfetamin ve teofiline ayrışır. Bu ayrışma sonucu ortaya çıkan amfetamin, merkezi sinir sistemini uyararak aşağıdaki etkilere neden olur:
Bu etkiler nedeniyle Captagon, özellikle uzun süreli çatışma bölgelerinde askerler ve savaşçılar tarafından kullanılmıştır. Ancak, bu etkiler geçicidir ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Captagon kullanımının birçok ciddi yan etkisi ve riski bulunmaktadır:
Captagon'un yasa dışı üretimi ve dağıtımı, özellikle Orta Doğu'da ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Suriye, Lübnan ve Irak gibi ülkelerde büyük miktarlarda Captagon üretildiği ve buradan diğer ülkelere kaçırıldığı bilinmektedir. Bu durum, bölgedeki istikrarsızlığa katkıda bulunmakta ve yasa dışı örgütlerin finansmanında rol oynamaktadır. Üretilen Captagon tabletlerinin içeriği değişkenlik gösterebilir ve amfetamin haricinde farklı uyarıcılar, kafein veya diğer tehlikeli maddeler içerebilir. Bu durum, kullanıcılar için ek riskler oluşturmaktadır.
Captagon kullanımının yaygınlaşması, toplum üzerinde birçok olumsuz etkiye yol açmaktadır:
Captagon bağımlılığının tedavisi, diğer madde bağımlılıklarına benzer şekilde multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tedavi sürecinde aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
Captagon kullanımını önlemek için aşağıdaki stratejiler uygulanabilir:
Captagon, ciddi sağlık sorunlarına ve toplumsal sorunlara yol açabilen tehlikeli bir sentetik uyuşturucudur. Yasa dışı üretimi ve dağıtımıyla mücadele etmek, kullanımını önlemek ve bağımlılara yönelik tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerini geliştirmek, toplum sağlığını korumak için kritik öneme sahiptir. Unutulmamalıdır ki, bağımlılık bir hastalıktır ve bağımlılara destek olmak, onları yargılamamak gerekmektedir.